Opis projektu

Projekt badawczy „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości”, koordynowany na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, jest finansowany ze środków Narodowego Centrum Rozwoju Humanistyki.

Przedmiotem projektu jest dziedzictwo kulturowe Pierwszej Rzeczypospolitej ujęte jako integralna, lecz oryginalna część kultury europejskiej; celem – całościowy opis relacji kulturowych Rzeczypospolitej przedrozbiorowej z Europą, rozpoznanie dróg i form obustronnej transmisji wartości literackich, estetycznych, politycznych i religijnych oraz ukazanie swoistej interpretacji wartości, kształtującej się w dialogu z Europą.

Priorytety edukacyjno-społeczne projektu

• przedstawienie modelu kultury opartego na podstawie aksjologicznej,
• ukazanie obszarów niedocenionych badawczo oraz nieznanych źródeł piśmiennych,
• inspirowanie dalszych studiów nad kulturą Pierwszej Rzeczypospolitej,
• wzbogacenie współczesnego dyskursu naukowego pogłębioną refleksją nad wartościami, które w dobie Pierwszej Rzeczpospolitej regulowały życie indywidualne i społeczne oraz motywowały aktywność jednostkową i zbiorową,
• ożywienie dyskusji metodologicznej w obszarze komparatystyki oraz pobudzenie debaty nad dziedzictwem narodowym,
• przekazanie szerszemu odbiorcy wiedzy na temat tradycji kulturowej i konstytuujących ją wartości oraz kreatywnej obecności Rzeczypospolitej w Europie,
• działanie na rzecz integracji i rozwoju humanistyki polskiej.

Zakończenie projektu

Przedmiotem projektu było dziedzictwo kulturowe Pierwszej Rzeczypospolitej, traktowane jako integralna, lecz oryginalna część kultury europejskiej. Zrealizowane zostały cele badawcze: całościowy opis związków kulturowych Rzeczypospolitej przedrozbiorowej z Europą, rekonstrukcja dróg i form obustronnej transmisji wartości literackich, estetycznych, politycznych i religijnych oraz ukazanie oryginalnej struktury aksjologicznej kultury polskiej, kształtującej się w dialogu z Europą. Zadania badawcze obejmowały – kolejno – kwerendę źródłową wraz z rejestracją odkrytych źródeł piśmiennych, przestudiowanie literatury przedmiotu oraz interpretację badanych tekstów w kontekstach europejskiej i wewnątrzkulturowej debaty o wartościach. Projekt miał charakter interdyscyplinarny; był realizowany przez 132 badaczy: historyków kultury, literaturoznawców, filologów klasycznych i neofilologów, a także historyków sztuki, pracujących w zespołach usytuowanych na uniwersytetach: Warszawskim, Jagiellońskim, Adama Mickiewicza, Marii Curie Skłodowskiej, Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz w Instytucie Badań Literackich PAN. Kierownicy zespołów pełnili zarazem funkcje redaktorów naukowych poszczególnych tomów.
Wyniki badań zostały opublikowane w 12 monografiach problemowych, które zarysowały horyzont syntezy komparatystycznej, przedstawiając nieistniejący dotychczas, ogólny i usystematyzowany obraz związków kulturowych Rzeczypospolitej przedrozbiorowej z narodami europejskimi, kształtowany w perspektywach geograficznej i estetycznej (t. I i II), politycznej (t. III) oraz religijnej (t. IV-XII).

Seria naukowa „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości”,

Dwunastotomowa seria naukowa „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości”, pod redakcją naukową A. Nowickiej-Jeżowej została opublikowana w Wydawnictwach Uniwersytetu Warszawskiego w latach 2015–2017. Łączna objętość: 305 ark. wyd.

Obok serii książek opublikowano kolejne tomy on-line: http://www.wuw.pl/tra-pol-8099-Kultura-Pierwszej-Rzeczypospolitej-w-dialogu-z-Europa-Hermeneutyka-wartosci.html

• Tom I. Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, red. nauk. M. Hanusiewicz-Lavallee.
• Tom II. W przestrzeni Południa. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów romańskich: estetyka, prądy i style, konteksty kulturowe, red. nauk. M. Hanusiewicz-Lavallee.
• Tom III. Wartości polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Struktury aksjologiczne i granice cywilizacyjne, red. nauk. A. Grześkowiak-Krwawicz we współpracy z J. Axerem.
• Tom IV. Monastycyzm XV-XVIII w. Tradycja średniowieczna wobec wyzwań nowożytnego humanizmu red. nauk. M. Gronowski, P. Urbański.
• Tom V. Między teologią a duszpasterstwem powszechnym na ziemiach Korony doby przedtrydenckiej. Dziedzictwo Średniowiecza i wyzwania XV-XVI wieku, red. nauk. W. Walecki.
• Tom VI. Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej,  red. nauk. J. Dąbkowska-Kujko.
• Tom VII. Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. nauk. A. Nowicka-Jeżowa.
• Tom VIII. Luteranizm w kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej, red. nauk. K. Meller.
• Tom IX. Ewangelicyzm reformowany w Pierwszej Rzeczypospolitej. Dialog z Europą i wybory aksjologiczne w świetle literatury i piśmiennictwa XVI – XVII wieku, red. nauk. D. Chemperek.
• Tom X. Antytrynitaryzm w Pierwszej Rzeczypospolitej w kontekście europejskim. Źródła – rozwój – oddziaływanie, red. nauk. P. Wilczek i M. Choptiany.
• Tom XI: Między Wschodem a Zachodem. Prawosławie i unia, red. nauk. M. Kuczyńska.
• Tom XII. Wiek XVIII między tradycją a oświeceniową współczesnością. Hermeneutyka wartości religijnych, red. nauk. T. Chachulski i B. Kuczera-Chachulska.

• Prace badawcze prowadzące do publikacji poszczególnych tomów były prowadzone zgodnie z harmonogramem i zostały zakończone w przewidzianym terminie.
• Wyniki badań były dyskutowane w trakcie realizacji projektu podczas 38 roboczych seminariów i sesji Rady Naukowej oraz zespołów badawczych, a po ukończeniu prezentowane na 4 konferencjach naukowych, krajowych i zagranicznych. Wszystkie tomy były poddane recenzjom wewnętrznym i wydawniczym.
• Informacje o pracach zespołów badawczych, zawartości tomów oraz ich bibliografia zostały ogłoszone na forum trzech stron internetowych
• Wszystkie tomy zostały opublikowane przed zakończeniem projektu.
• Ogłoszono ponadto 27 rozpraw i artykułów upowszechniających wyniki badań.
• W periodykach naukowych polskich i zagranicznych ukazały się 3 recenzje wybitnych specjalistów. Kolejne recenzje w druku.
• Prace badawcze zyskały aprobatę naukową Polskiej Akademii Umiejętności. Jej wyrazem było dofinansowanie edycji tomu VII, którego objętość znacznie przekroczyła rozmiary finansowane przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.
• Projekt miał znaczenie dla integracji studiów nad dziedzictwem narodowym, sprzyjał współpracy między środowiskami akademickimi i dyscyplinami humanistycznymi. Prace prowadzone przez zespoły, które opracowywały poszczególne tomy, będą kontynuowane, bowiem z dotychczasowych studiów wyłoniły się nowe zagadnienia i perspektywy poznawcze. Świadczy to o oddziaływaniu projektu na rozwój nauk humanistycznych w kraju.
• W realizację projektu byli zaangażowani uczeni z Włoch, Francji, Niemiec, Portugalii, Anglii, Szwecji, Izraela, Litwy, Czech, Węgier. Opracowywane przez nich rozprawy, a także referaty wygłaszane na konferencjach zagranicznych oraz informacje o projekcie i recenzje w periodykach zagranicznych pozwoliły uzyskać równowagę interpretacji badanych zjawisk z polskiego i zewnętrznego punktu widzenia, upowszechnić wiedzę o kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej i jej oddziaływaniu na inne kultury europejskie.

Konferencja „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą”

Międzynarodowa Konferencja zorganizowana przez Pracownię „Humanizm. Hermeneutyka wartości” Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą, Uniwersytet Warszawski, 6–7 października 2017 r.

konferencja Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą, z udziałem Władz Uniwersytetu Warszawskiego, Rady Naukowej Projektu, pracowników naukowych Wydziału „Artes Liberales”, zaproszonych uczonych z uniwersytetów polskich i zagranicznych oraz zainteresowanych studentów i młodych badaczy. W konferencji wzięło udział około 90 osób.

Celem spotkania była prezentacja wyników prac objętych projektem, ze szczególnym uwzględnieniem jego krajowej i międzynarodowej recepcji oraz możliwości kontynuacji studiów, których kierunki zostały wyznaczone w trakcie przeprowadzonych badań.

Uczestnicy dyskusji panelowych przedstawili problematykę kolejnych tomów, poddając ocenie osiągnięcia naukowe zawartych w nich rozpraw. Na gruncie dokonań badawczych zarysowane zostały perspektywy dalszych badań oraz wyeksponowana refleksja komparatystyczna nad wartościami politycznymi, religijnymi i literackimi, kształtującymi kulturę Pierwszej Rzeczypospolitej i inne kultury europejskie. Przedmiotem rozważań było także oddziaływanie paradygmatu aksjologicznego, ukształtowanego w stuleciach XV–XVIII na kulturę epok nowożytnych.