Opis projektu

Wychodzimy z założenia, że ateizm z wielkim trudem znajduje w Polsce miejsce w debacie publicznej, a jeśli już udaje mu się tam przedostać, to raczej w kontekście sporu o wyobrażenia religijne niż filozoficznej dyskusji. Żyjemy w kulturze redukującej konieczną dla rozwoju społecznego sferę publiczną do stwierdzania faktów, a nie do budowania refleksyjnego odniesienia tak do nich, jak i do pojęć określających nasz stosunek do kwestii symbolicznych, reguł etycznych i estetycznych oraz polityki.

W Polsce kultywowane są trzy wielkie tradycje filozoficzne. Po pierwsze, jest to tradycja Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, kontynuowana przez tych jej członków, którzy z różnych względów znaleźli się po wojnie w Polsce. Ta tradycja myśli o ateizmie raczej w kategoriach nauki, a nie filozofii. Ateizm jest tu synonimem neutralności światopoglądowej, bez konsekwencji dla sfery publicznej. Po drugie, mamy silny nurt filozofii, instytucjonalnie związanej z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, dla którego ateizm jest „granicą myślenia”, a nie jego generatorem. Wreszcie trzecia tradycja – fenomenologiczna – związana początkowo z osobą Romana Ingardena, myślała o ateizmie w kategoriach transcendentalnych warunków możliwości, a nie materialnych konsekwencji. Być może jedynie Warszawska Szkoła Historii Idei, począwszy od studium Leszka Kołakowskiego nad Spinozą, przez monografię Bronisława Baczki o Rousseau, po refleksje nad źródłami nierówności między ludźmi w tekstach Krzysztofa Pomiana oraz obecnością Hegla i Marksa w tekstach Marka Siemka, zmierzała do próby przemyślenia politycznego i społecznego kontekstu ateizmu w Polsce, tj. jego materialnych, społecznych i politycznych warunków.