Opis projektu

Bierność i opór… to tytuł konwersatorium, które toczyło się w Kolegium „Artes Liberales” w roku akademickim 2014-2015. Zajęcia łączyły w sobie perspektywy antropologii kultury, historii, psychologii, socjologii i ekonomii. W wymiarze praktycznym wiązały się dodatkowo z tygodniowym wyjazdem badawczym do Niemiec.

Globalizacja ma swoje zalety, o których należy pamiętać. Na pewnym poziomie oznacza ona jednak po prostu globalne zarządzanie konsumpcją, co ma swoje przełożenie na tożsamość jednostek i grup społecznych. Człowiek ubiera się, mieszka czy je w sposób wyrażający jego poglądy i wartości. Za sprawą globalizacji – unifikacji i masowości, które ona niesie – paleta tożsamości do wyboru staje się znacznie uboższa. Kultura w swej wielowymiarowości ulega spłaszczeniu. Dlatego właśnie, by bronić swojej indywidualności, niektóre jednostki starają się lokować poza mainstreamem, wypracować rozmaite alter-tożsamości. Pytanie o tożsamość staje się w ten sposób pytaniem o wybierane wartości, postawy konsumenckie i styl życia. Wybory te nakładają się na tło historyczne i kulturowe, w którym jednostka i grupa funkcjonuje.

Podczas zajęć przyjrzeliśmy się rozwojowi kapitalizmu na przeciągu wieków. Kapitalizm rozprzestrzeniał się w świecie wraz z europejską ekspansją kolonialną w czasach nowożytnych, by – w dobie późnej nowoczesności – stać się systemem obowiązującym globalnie. Obecnie procesy globalizacyjne wpływają w różny sposób niemal na wszystkie wymiary życia społecznego: grupy społeczne powstają i kształtują się pod ich wpływem. Niektóre grupy poddają się tym procesom bezwiednie, inne znów tworzą ruchy kontrkulturowe. Pod tym względem tej dynamiki porównaliśmy przede wszystkim Niemcy i Polskę, a zatem kraj Zachodu i kraj wciąż do Zachodu aspirujący.

Staraliśmy się wypracować odpowiedzi na rozmaite pytania. Dlaczego oddziaływanie globalnego kapitalizmu, ale też i sprzeciw wobec niego, przybierają w tych sąsiadujących państwach nieraz tak bardzo odmienne formy? Jak rynek kreuje i sprzedaje nowe tożsamości kulturowe? Jak znaleźć się w narzucanym przezeń przymusie bycia młodym, mobilnym, elastycznym i hiperkonsumpcjonistycznym?

Materiału do analizy porównawczej dostarczył nam tygodniowy wyjazd do Norymbergi na przełomie kwietnia i maja 2015 r. Poza samym miastem mieliśmy okazję poznania także innych wymiarów życia w regionie Środkowej Frankonii – miasteczka Bad Windsheim, w którym mieści się znany skansen, oraz wsi Polsdorf. W tym czasie spotykaliśmy się i rozmawialiśmy z lokalnymi mieszkańcami – z działaczami politycznymi, lewicowymi aktywistami, przewodnikami, jak również osobami, które poznaliśmy zupełnie przypadkowo. Nasze wędrówki po mieście i regionie, a przede wszystkim kontakty z ludźmi, złożyły się na bogate doświadczenia dotyczące przejawów globalizacji, różnych postaw przyjmowanych wobec niej oraz tego, co łączy i dzieli nasze społeczeństwa. Część tych doświadczeń prezentujemy na tej stronie.

Dziękujemy Fundacji „Instytut Artes Liberales” i regionowi Środkowa Frankonia (Bezirk Mittelfranken) za finansowe wsparcie wyjazdu. Dziękujemy również wielu instytucjom i osobom prywatnym w Polsce i w Niemczech, których bezinteresowna pomoc umożliwiła realizację naszego przedsięwzięcia.