Biogram
Ur. 1959 w Warszawie. Profesor UW na Wydziale Artes Liberales, w Komisji Speculum Byzantinum. Historyk sztuki, teolog, biskup pomocniczy warszawski. Zajmuje się historią sztuki i tradycji bizantyńskiej, ikonografią chrześcijańską, teologią porównawczą katolicko-prawosławną, teologią kultury. Prowadzi wraz z dr Iriną Tatarovą seminarium doktoranckie Speculum Byzantinum.
Studia historii sztuki 1978-1982 w Akademii Teologii Katolickiej; studia filozoficzno-teologiczne 1982-1987 w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Doktorat 1993 na ATK (Missa in arte polona. Ikonografia mszy świętej w średniowiecznej i nowożytnej sztuce polskiej, promotor: ks. Janusz St. Pasierb); habilitacja 2002 na UKSW (Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu). W latach 1992-2010 wykładowca Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Instytucie Historii Sztuki, 2005-2010 kierownik Katedry Historii Kultury Chrześcijańskiego Wschodu. Od 2004 roku wykłada teologię i historię sztuki bizantytńskiej w Studium Chrześcijańskiego Wschodu w Warszawie. W latach 2003-2010 współredaktor – wraz z Waldemarem Delugą – czasopisma Series Byzantina. Studies on Byzantine and Postbyzantine Art. Od 2016 przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski. Od 2010 profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Autor 6 książek i ponad 160 artykułów naukowych i recenzji z zakresu sztuki i tradycji bizantyńskiej, sztuki cerkiewnej w Rzeczpospolitej, ikonografii bizantyńsko-ruskiej i zachodniej, badań porównawczych kultury chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, związków kultury i teologii, sztuki i liturgii, teologii sztuki, teologii ikony.
Nagrody:
- Nagroda roku 1999 Fundacji im. Ks. Janusza St. Pasierba za trzy publikacje z zakresu historii sztuki: książkę „Missa in arte polona”, artykuł „Ars longa – ars aeterna” oraz kontynuację i redakcję książki „Polonica artystyczne w zbiorach watykańskich” zainicjowaną i prowadzoną przez ks. Janusza St. Pasierba aż do jego śmierci.
- Nagroda roku 2000 Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków „Conservator Ecclesiae” za książkę „Polonika artystyczne w zbiorach watykańskich” oraz za zasługi dla ochrony sztuki sakralnej.
- Nagroda roku 2002 „Przeglądu Wschodniego” w kategorii autorów krajowych za książkę „Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej”.
- Wyróżnienie specjalne Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w konkursie na najlepszą książkę akademicką roku 2007 za album „W kręgu arcydzieł. Zbiory sztuki w Polsce” (praca zbiorowa, red. Anna Lewicka-Morawska, wydawnictwo Arkady 2007).
- Nagroda Edukacja XXI (23. Targi Książki Edukacyjnej, Warszawa, marzec 2008) za album „W kręgu arcydzieł. Zbiory sztuki w Polsce”.
- Nagroda główna XVII Wrocławskich Promocji Dobrych Książek „Pióro Fredry 2008” za książkę „Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności”.
- Wyróżnienie „Książka Miesiąca” oraz „Książka Roku 2008” Magazynu Literackiego „Książki” za książkę „Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności”.
- Nagroda Stowarzyszenia Wydawców Katolickich – Feniks „Pro Autore” 2009 za książkę „Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności”.
Zainteresowania pozanaukowe są przedłużeniem naukowych: wyprawy na obszary cywilizacji wschodniego chrześcijaństwa, poza tym turystyka, muzyka klasyczna i Norwid.
Publikacje
- Missa in arte polona. Ikonografia mszy świętej w średniowiecznej i nowożytnej sztuce polskiej, Warszawa: Krupski i s-ka 1998.
- (recenzja: T. Dziubecki, Barok. Historia – Literatura – Sztuka, VI/2 (12), 1999, s. 244-245).
- Polonika artystyczne w zbiorach watykańskich (współautor: Janusz St. Pasierb), Warszawa: Krupski i s-ka 2000.
- (recenzja: J. Wyleżyńska, Barok. Historia – Literatura – Sztuka, VIII/1 (13), 2000, s.316-319).
- Ukraińskie i białoruskie ikony świąteczne w dawnej Rzeczypospolitej. Problem kanonu, Warszawa: Wydawnictwo Neriton 2001.
- (recenzje: В. Грыцкевич, Кантакты і дыялогі (Мінск), nr 5-6 (77-78), 2002, s. 58-60; J. Niemiec, Studia Catholica Podoliae, Щорічник Вищої Духовної Семінарії Святого Духа Кам’янець Подільської Римо-Католицької Дієцезії. Філія Лятеранського Університету в Римі, nr 2, (2003), s. 671-676).
- Kamedulskie Bielany, z serii Zeszyty Bielańskie, Warszawa: Bielany 2004
- Ikony w Polsce. Od średniowiecza do współczesności, Warszawa: Arkady 2008.
- Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność, red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova i in., Warszawa 2012.
- Missa in Arte. Msza Święta w średniowiecznej i nowożytnej sztuce polskiej. Katalog wystawy zorganizowanej pod patronatem Prymasa Polski oraz Ministra Kultury i Sztuki. Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, wrzesień / październik 1993, Warszawa: Akces 1993. (redakcja i wstęp)
- Kontemplacja oblicza Chrystusa. Ikona rosyjska i ukraińska od XVIII do pocz. XX w. Katalog wystawy zorganizowanej pod patronatem Prymasa Polski w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 21 kwietnia – 12 maja 2002, Warszawa: OVO 2002. (redakcja, wstęp i opis części obiektów)
- „Odnaleźć źródło”. Wstęp do katalogu II Treinnale Plastyki „Sacrum” Częstochowa ‘94 pt. „Wiara – Sztuka”, Częstochowa: Galeria sztuki Współczesnej BWA 1994, s. 19-20.
- „Rozumienie i przeżywanie mszy świętej w polskim średniowieczu w świetle świadectw ikonograficznych”, Saeculum Christianum 3 (1996) nr 1, s.65-84.
- „Ewolucja liturgii mszalnej w XIV i XV wieku w Polsce w świetle świadectw ikonograficznych”, w: „Sztuka około 1400”, t.2, red. T. Hrankowska, Warszawa: Arx Regia 1996, s.297-317.
- Recenzja książki: „The Sacred Image. East and West.” [Congress on Medieval studies… Kalamazzoo, Mich. 1991], ed. L. Brubaker, R. Osterhout, Illinois Byzantine Studies IV, University of Illinois Press, Urbana-Chicago 1995, Biuletyn Historii Sztuki LX (1998) nr 1-2, s. 251-252.
- „Ryt podniesienia hostii i kielicha w polskiej ikonografii”, Saeculum Christianum 5 (1998) nr 1, s. 103-130.
- „Między Wschodem i Zachodem. Przemiany nowożytnego malarstwa ikonowego na Kresach Wschodnich na przykładzie tematu Przemienienia Pańskiego i Zstąpienia do Otchłani.” w: „Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku”, red. A. J. Baranowski, Warszawa: Arx Regia 1998, s. 251-275.
- Wstęp i posłowie w książce J. St. Pasierba, Człowiek i jego świat w sztuce religijnej renesansu, wydanie II, Pelplin: Bernardinum 1998.
- Ukraina, Białoruś, w: J. Rosikoń, Madonny Europy, Warszawa: Rosikon Press 1998, s.257-258, 268 (wersja angielska Warszawa: Rosikon Press 2000, s. 255-268).
- „’Czarcia głowica’ z Kołbacza – propozycja interpretacji ikonograficznej, w: „Kościół i sztuka Pobrzeża Bałtyku”, z serii: Studia Borussico-Baltica Toruniensia. Historiae artium 3, red. D. Murawska, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1998, s. 123-141.
- „Msza święta na obrazkach wotywnych”, Saeculum Christianum 5 (1998) nr 2, s. 103-115.
- „Komunia święta w polskiej ikonografii”, Saeculum Christianum 6 (1999) nr 1, s. 87-103.
- „Ars longa – ars aeterna. O dwóch koncepcjach czasu w kulturze i sztuce europejskiej Zachodu i Wschodu.” w: Ars longa. Prace dedykowane pamięci profesora Jana Białostockiego, red. M. Poprzęcka , Warszawa: Arx Regia 1999, s. 151-168.
- „Spotkanie Wschodu i Zachodu. Boże Narodzenie w polskim i ruskim malarstwie nowożytnym na kresach Rzeczpospolitej”, w: „Oblicza Wschodu w kulturze polskiej”, red. G. Kotlarski, M. Figura, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1999, s. 467-479.
- „O polskim udziale w międzynarodowej wystawie sztuki sakralnej w Watykanie w 1950 r.”, Saeculum Christianum 6 (1999) nr 2, s. 225-239.
- „Wykopaliska archeologiczne ojca Maksymiliana Ryłły w zbiorach watykańskich”, Warszawskie Studia Teologiczne 12 (1999), s. 63-69.
- „O niezrealizowanym pomniku Jana III Sobieskiego w Rzymie”, Barok. Historia – literatura – sztuka nr VI/2 (12) 1999, s. 159-167.
- „Obraz i ikona. O spotkaniu dwóch języków w malarstwie sakralnym na kresach Rzeczypospolitej w XVI-XVIII w. na przykładzie tematu Chrztu Chrystusa i Zesłania Ducha Świętego”, w: „Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy”, część II, red. E. Woźniak, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2000, s. 297-322.
- „Epifania w ikonografii postbizantyńskiej”, w: „Obraz Boga Ojca w kulturze”, red. M. Ołdakowska-Kuflowa, U. Mazurczak, Lublin: RW KUL 2000, s. 365-395, tab. 1-16.
- „Unia Brzeska a malarstwo ikonowe XVII wieku. Dialog wyznań czy dialog kultur?” w: „Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku”, red. J. Harasimowicz, Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki 2000, s. 399-415.
- „Rzekome kartony Tadeusza Kuntze-Konicza w Muzeach Watykańskich”, Saeculum Christianum 7 (2000) nr 1, s. 183-198.
- „Cztery żywioły w malarstwie ikonowym”, w: Kultura współczesna. Teoria – interpretacje – krytyka. Wydanie specjalne. Estetyka (im)materii nr 1-2 (23-24) 2000, s. 79-87.
- „Na marginesie lektury książki Klausa Gambera” Christianitas nr 3/4 (2000), s. 331-334.
- „Ofiarowanie Chrystusa w ukraińskim i białoruskim malarstwie ikonowym”, Saeculum Christianum 7 (2000) nr 2, s. 147-163.
- „Wpływ brzeskiej unii kościelnej na refleksję o sztuce oraz ikonografię malarstwa cerkiewnego w XVII i XVIII wieku”, w: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, t. 5, Miejsce i rola Kościoła Greckokatolickiego w Kościele Powszechnym. Teologia – Historia – Sztuka, Przemyśl 2000, s. 165-190.
- „Ofiarowanie Maryi w ukraińskim malarstwie ikonowym”, Warszawskie Studia Teologiczne 13 (2000), s. 135-154.
- „Ikona Narodzenia Maryi”, w: Idee chrześcijańskie w życiu Europejczyka. Język. Piśmiennictwo. Sztuki plastyczne. Obyczaje., red. A. Ceglińska, Z. Staszewska, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2001, cz. II, s. 7-32.
- „Język ikony”, w: „Język w komunikacji”, red. G. Habrajska, Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi 2001, t. 2, s. 43-48.
- „Msza św. Grzegorza i Zabójstwo św. Stanisława. Dwa aspekty eucharystii i władzy”, w: Sztuka i Władza. Materiały konferencji zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki PAN w dniach 30.XI – 2.XII.1998 w Warszawie, red. D. Konstantynowicz, R. Pasieczny, P. Paszkiewicz, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk 2001, s. 15-31.
- „Kanon ikonograficzny jako paradygmat doskonałości”, w: O doskonałości. Materiały sympozjum UŁ, red. A. Maliszewska, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2002, cz. 2, s.15-49.
- „Ikona Zwiastowania”, w: Kamieniem węgielnym jest Chrystus. Księga pamiątkowa dla uczczenia 75 rocznicy urodzin ks. bp Kazimierza Romaniuka Ordynariusz Warszawsko-Praskiego. Roczniki Teologiczne Warszawsko-Praskie 1 (2002), s.102-122.
- „L’image et le culte dans le nouveau Catéchisme de l’Eglise Catholique”, w: Obraz i Kult, red. M. U. Mazurczak, J. Patyra, Lublin 2002, s. 55-63.
- „Wyobraźnia a kanon malarstwa ikonowego”, w: Wyobraźnia jako jaźń twórcza, red. E. Podrez, A. Czyż, Warszawa: Neriton 2002, s. 197-227.
- „Aleksandro Tarasevičiaus 1682 m. Vilniaus graviūrų ciklas ‘Sacrificium Missae’ liturginių-alegorinių „Vitae Christi’ ciklų kontekste”, w: Paveikslas ir knyga. LDK dailės tyrimai ir šaltiniai, z serii: Acta Academiae Artium Vilnensis nr 25, Vilniaus 2002, s. 81-105.
- „Ikona Zwiastowania. Ikonografia Zwiastowania w sztuce chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu”, z serii: Zwiastowanie Pańskie, Pallotinum 2002.
- „Uczyń wszystko według wzoru otrzymanego na górze”, w: Autorytety i normy, red. D. Kowalska, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2003, s. 167-184.
- „Ikonografia świąt Pańskich”, w: Chrystus wybawiający. Teologia świętych obrazów, red. A. Napiórkowski, Kraków 2003, s. 225-248.
- „Wielki Tydzień w Muzeum Literatury”, w: Wielki Tydzień. Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa w sztuce polskiej XIX i XX wieku [katalog wystawy w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, 7.IV – 8.V. 2003], red. E. Kosieradzka, E. Wygnańska, Warszawa 2003, s. 35-40.
- „Wielki Tydzień. Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa w sztuce polskiej XIX i XX wieku. Przewodnik po wystawie w Muzeum Literatury 7.IV. – 8.V. 2003.”, Warszawa 2003.
- „Wjazd do Jerozolimy w ukraińskim malarstwie ikonowym”, Saeculum Christianum 10 (2003) nr 1, s. 170-196.
- „Ikonostasy w cerkwiach Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku”, Przegląd Wschodni 8 (2003), z. 4 (32), s. 897-921.
- „Zachodnioukraińskie ikony Zaśnięcia Matki Boskiej”, w: Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła – twórcy – ośrodki – techniki, red. J. Giemza, Łańcut 2003, s. 106-140.
- „Okcydentalizacja Wschodu i sztuki prawosławnej oraz obrona kultury ruskiej na ziemiach Rzeczypospolitej”, w: Chrześcijaństwo w dialogu kultur na ziemiach Rzeczypospolitej, red. ks. St. Wilk, Lublin 2003, s. 524-533.
- „O niektórych ikonach świątecznych diecezji chełmskiej”, w: Do piękna nadprzyrodzonego. Sesja naukowa na temat rozwoju sztuki sakralnej od X do XX wieku na terenie diecezji chełmskich Kościoła rzymskokatolickiego, prawosławnego i greckokatolickiego, red. K. Mart, t. I (referaty), Chełm 2003, s. 160-183.
- „Całun Turyński a średniowieczna ikonografia Męki Pańskiej. Relikwia czy dzieło sztuki?”, w: Nadprzyrodzone, red. E. Przybył, Kraków: „Nomos” 2003, s. 192-197.
- „Temat Pięćdziesiątnicy na ikonach z terenów Polski, Ukrainy i Słowacji”, w: Studia Catholica Podoliae, Щорічник Вищої Духовної Семінарії Святого Духа Кам’янець Подільської Римо-Католицької Дієцезії. Філія Лятеранського Університету в Римі, nr 2, (2003), s. 505-533.
- „Wniebowstąpienie w ukraińskim i białoruskim malarstwie ikonowym”, Saeculum Christianum 2003, nr 2, s. 101-128.
- „Rodzaje źródeł literackich w badaniach nad sztuką bizantyńską i postbizantyńską”, w: Series Byzantina, t. II, Warszawa 2004, s. 21-41.
- „Wszystko jest łaską. Spacer po wystawie w Zamku Królewskim”, Warszawskie Studia Teologiczne 17 (2004), s. 293-297.
- „Teologia piękna w Kościele Wschodnim”, w: Piękno materialne. Piękno duchowe, red. A. Tomecka-Mirek, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2004, s. 175-188.
- „Hiob – Sęp – Baka. Tryptyk ilustracyjny Lebensteina“, w: Jan Lebenstein. Demony. Katalog wystawy w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Kwiecień-czerwiec 2005, red. G. Grochowiakowa, Warszawa 2005, s. 42-48. (wersja angielska: Job – Sęp – Baka. Lebenstein’s Illustrative Triptych, s. 82-87).
- „Exaltation de la Sainte Croix dans le cadre de cycles illustratifs d’Invention de la Sainte Croix dans la peinture monumentale postbyzantine de la fin du 15e et du 16e siècle”, w: Ниш и Византиjа. Трећи научни скуп. Ниш, 3-5 jун 2004. Зборник Радова III, Ниш 2005, s. 309-318.
- Recenzja książki: Martin Büchsel, „Die Entstehung des Christusporträts. Bildärcheologie statt Bildhypnose“, Verlag von Philipp von Zabern. Mainz am Rhein 2004. Kwartalnik Historyczny, rocznik CXII, 2005, nr 2, s. 113-118.
- Recenzja książki: ks. Krzysztof Bardski, „Pokarm i napój miłości. Symbolizm w ponaddosłownej interpretacji Biblii w tradycji Kościoła”, Collectanea Theologica, rocznik LXXV, 2005, nr 2, s. 215-222.
- „Trzecie skrzydło tryptyku”. Recenzja książki: J. Rosikoń, Totus Tuus: Madonny papieskie, Warszawa, Rosikon Press 2004], Nowe książki 4 (2005), s. 41-42.
- „Ikona dziś”, w: Świadkowie świętych ikon. Katalog wystawy w Muzeum Diecezjalnym w Kielcach. 10.XII.2005-15.I.2006, Kielce 2005, s. 9-12.
- „Hodegetria z Chełma i ikonostas z Lublina. Kilka uwag o sztuce Ukrainy”, w: Sztuka sakralna i duchowość pogranicza polsko-ukraińskiego na Lubelszczyźnie, Lublin 2005, s. 109-115. Przedruk: Bunt młodych duchem 2 (30) 2006, s. 15-16 (cz. I).
- „Przemiany ikonograficzne ruskiego malarstwa ikonowego na wschodnich kresach I Rzeczypospolitej”, w: Religijność na polskich pograniczach w XVI-XVII wieku, red. D. Dolański, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2005, s. 259-278.
- „Wpływ sztuki sakralnej na osobowość w świetle kilku średniowiecznych źródeł literackich”, w: Osoba i osobowość – czynniki je kształtujące, red. M. Pietrzak, Łódź 2005, s. 141-150.
- „The Iconography of the Holy Mass in Polish Art. (12th – 18th centuries)”, Warszawskie Studia Teologiczne 18 (2005), s. 51-74.
- „Nie możemy zapomnieć piękna tego. Kilka uwag o teologii ikony”, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki, vol. 16, nr 2-4 (61-63) 2005, s. 5-9. Wersja angielska: „We Cannot Forget that Beauty. On the Theology of the Icon”, transl. J. Kruczkowska, ibidem, s. 154-157.
- „Filmozofia”. Recenzja książki: Irina Tatarowa, „Ergo sum. Poszukiwanie sensu istnienia w polskim i radzieckim filmie 1960-1990” Więź 6 (572), czerwiec 2006, s. 137-141.
- „Barokowy ikonostas. Kryzys kanonu i okcydentalizacja sztuki cerkiewnej w XVII w.”, Bunt młodych duchem 3 (31) 2006, s. 29-31 (cz. II).
- „Nie możemy zapomnieć piękna tego…”, Pastores 32 (2006) nr 3, s. 56-65.
- „Varsavia sacra albo spacer sentymentalny”, Więź 4 (570), kwiecień 2006, s. 65-72.
- „Filmozofia Iriny Tatarowej”. Recenzja książki: I. Tatarowa, Ergo sum. Poszukiwanie sensu istnienia w polskim i radzieckim filmie 1960-1990, Warszawa: Neriton 2009, Nowe Książki, 4 (2006), s. 49.
- „Dar Wschodu dla Zachodu. Kilka uwag o współczesnej ikonie w Kościele katolickim”, w: Dziedzictwo chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu. Między pamięcią i oczekiwaniem, red. U. Cierniak, ks. J. Grabowski, Częstochowa 2006, s. 247-255.
- „Obraz odpowiedni do myśli”, w: Konkurs malarski „Ojciec Święty Jan Paweł II w Polsce”, katalog wystawy, Królikarnia, grudzień 2006, red. A. Mączewska, W. Kowalska, Warszawa 2006, s. 9.
- „Praeterit enim figura mundi. O figurze w malarstwie ikonowym”, w: Figury i figuracje, red. M. Kitowska-Łysiak, R. Kasperowicz, M. Lachowski, L. Lameński, Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki 2006, s. 65-77.
- „Baltarusijos ikona kaip informacijos apie kasdienį gyvenimą ir liturgines praktikas Lietuvos Didžiojoje Kunigajkštystėje šaltinis”, w: Celebrations and everyday life in the Grand Duchy of Lithuania and its contexts, Vilnius: Vilniaus dailės akademijos leidykla 2006, s. 55-61.
- „W kręgu Kościoła”, w: W kręgu arcydzieł. Zbiory sztuki w Polsce, red. A. Lewicka-Morawska, Warszawa: Arkady 2007, s. 20-93.
- „Duch materii”. Recenzja książki: T. Boruta, O malowaniu duszy i ciała. Szkice o sztuce, Kielce: „Jedność” 2006, Nowe Książki, 6 (2007), s. 30.
- „Pictura sacra nova et vetera”, Musica sacra nova, 1 [1], 2007, s. 357-365.
- „Nawoływanie ikony”. Recenzja książki: B. Elwich, Ikona. Duchowość i filozofia, Kraków: Wydawnictwo WAM 2006, Nowe Książki, 3 (2007), s. 37.
- „Ikona na Zachodzie” (wersja ukraińska, tamże: „Ікона на Заході”), w: Obraz nie ręką ludzką malowany. Ikony Jerzego Nowosielskiego i archetypy (Нерукотворний образ. Ікони Юрія Новосельського і архетипи), red. M. Bogucki, Kraków: DjaF 2006, s. 76-99.
- „Jerzy Nowosielski – teolog prawosławny?”. Recenzja książki: Prorok na skale. Myśli Jerzego Nowosielskiego, red. R. Mazurkiewicz, W. Podrazik, Kraków: Wydawnictwo Znak 2007, Nowe Książki 9 (2007), s. 22-23.
- „Wpływ Apokryfów na ikonografię Apostołów i Ewangelistów”, w: Apokryfy Nowego Testamentu, t. II, Apostołowie, red. ks. M. Starowieyski, Kraków: Wydawnictwo WAM 2007, cz. I, (rozdział I.A.c), s. 71-121.
- „Miniatura Podwyższenia Krzyża Świętego w Menologionie Bazylego II”, w: Series Byzantina, t. V, Warszawa 2007, s. 55-63.
- „Między ikoną a obrazem. Ikony pogranicza na wschodnich kresach I Rzeczypospolitej”, w: Pogranicza. Materiały z konferencji 8-10 maja 2006, red. D. Kowalska, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2007, s. 201-214.
- „Icon Painting in the Grand Duchy of Lithuania in the Sixteenth-Eighteenth Centuries”, Acta Historiae Artium Balticae, n.2, Art and the Sacred, Vilnius 2008, s. 79-98.
- „Krzyżu święty nade wszystko”, w: Passio Domini Nostri Iesu Christi w sztuce dawnej i współczesnej, katalog wystawy w Muzeum w Łowiczu, red. M. Kozanecka-Zwierz, Łowicz 2008, s. 5-7.
- „Malarstwo ikonowe w Wielkim Księstwie Litewskim. Przegląd problemów badawczych”, w: Eikon staroobrzędowy. Materiały z konferencji naukowej „Przemiany w sztuce ikonowej na obszarze ziem ruskich Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVII-XVIII wieku” 17-19.V.2005. Dom Pracy Twórczej w Wigrach, red. M. Olejnik, J. Tomalska, „Szamotulskie zeszyty muzealne” t. 2, Szamotuły 2008, s. 29-46.
- „Ruskie i rosyjskie ikony Hodegetrii”, Salvatoris Mater. Kwartalnik mariologiczny, rocznik X (2008), nr 1 (37), s. 153-172.
- „Pieśń i ikona. O dwóch najsłynniejszych zabytkach maryjnych w Polsce i ich związkach ze Wschodem i Zachodem”, w: Między Wschodem i Zachodem. Rola Polski w tworzeniu polityki wschodniej Unii Europejskiej. Polityczne, kulturowe i duchowe konsekwencje położenia Polski na wschodnich granicach UE, red. P. Marcinkowska, ks. P. Gwiazda, Warszawa: Forum Młodych Dyplomatów 2008, s. 52-59.
- „Apokryfy w sztuce chrześcijańskiej”, w: Apokryfy Nowego Testamentu, red. ks. M. Starowieyski, t. 51, dodatek, Warszawa: Hachette 2008, s. 10-15.
- „Sacrum verkitschen”, Przegląd Powszechny, 5, 2008, s. 11-19.
- „Białoruskie malarstwo ikonowe”, Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL-Lublin i Fundacji Jana Pawła II – Rzym, nr 1 (81), 2008, s. 127-135.
- „Namiot Spotkania i Arka Przymierza. O konferencji i wystawie Ikona Dziś”, w: „Ikona dziś. Katalog wystawy i materiały konferencji w Warszawie na Służewie 2-12 czerwca 2008”, red. E. Jackowska-Kurek, Warszawa 2008, s. 4-10.
- „Ad leones Norwida, czyli o granicach reinterpretacji”, w: „Wielkie dzieła – wielkie interpretacje. Materiały LV ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Warszawa 17-18 listopada 2006”, red. M. Poprzęcka, Warszawa 2007, s. 129-142.
- Iże cheruwimy, w: „Świat karpackich świątyń. Sztuka Kościoła greckokatolickiego na Słowacji”, red. W. Brzeziński, P. Kuszka OSBM, Warszawa 2008, s. 3-9.
- „Maryja w bizantyńsko-ruskiej ikonografii Bożego Narodzenia”, Salvatoris Mater. Kwartalnik mariologiczny, 10 (2008), nr 4 (40), s.152-165.
- „Kultura a zbawienie świata”, w: Trwać oznacza ocalić dobro i piękno. Pamięci księdza Janusza St. Pasierba w 15. rocznicę śmierci, red. M. Wilczek, T. Tomasik, Pelplin 2008, s. 132-141.
- „La Semana Santa en la pintura contemporánea polaca”, w: La Semana Santa en las culturas de los confines de la Cristianidad Oriental y Occidental. Actas del Congreso Internacional celebrado en Varsovia del 15 al 20 mayo de 2006, red. J. L. Gómez Urdáñez, C. González Caizán, Zaragoza 2008, s. 145-160.
- „Czy kanon ikonowy może się rozwijać?”, w: Tajemnice rozwoju. Materiały z konferencji 10-12 maja 2008, red. D. Bieńkowska, A. Lenartowicz, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2009, s. 199-208.
- „Podwyższenie Krzyża Świętego w ikonografii bizantyńskiej”, Ikonotheka 21, 2009, s. 81-101.
- „Ikonowe inspiracje”. Recenzja książki: R. Rogozińska, Ikona w sztuce XX wieku, Warszawa: „WAM” 2009, Nowe Książki, 9 (2009), s. 30-31.
- Recenzja książki: A. Sulikowska-Gąska, Spory o ikony na Rusi w XV i XVI wieku, Warszawa 2009, Biuletyn Historii Sztuki, LXXI (2009) nr 1-2, s. 229-232.
- „Ikona Symbolu wiary i Symbol wiary w ikonie”, w: Credo in Deum w teologii i sztuce kościołów chrześcijańskich, red. R. Knapiński, A. Kramiszewska, Lublin 2009, s. 109-135.
- „Obraz życia codziennego i praktyk liturgicznych Wielkiego Księstwa Litewskiego w ikonie białoruskiej”, w: Iškilmės ir kasdienybė Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje ir jos kontekstuose, z serii: Acta Academiae Artium Vilnensis nr 54, Vilniaus 2009, s. 108-122.
- „Obraz władzy w bizantyńsko-ruskiej ikonografii Podwyższenia Krzyża Świętego”, w: Sztuka w kręgu władzy, red. E. Pilecka. A. Kluczwajd, Warszawa 2009, s. 19-33.
- „Msza. Ikonografia”, Encyklopedia Katolicka, t. 13, Lublin 2009, szp. 451-456.
- „Święci spoglądają z obrazów”, Recenzja książki: J. Marecki, L. Rotter, Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków: Universitas 2009, Nowe Książki, 2 (2010), s. 57.
- „Kilka uwag o Historii Znalezienia Krzyża Świętego w ikonografii postbizantyńskiej”, w: Szczelina światła. Ruskie malarstwo ikonowe, red. A. Gronek, Kraków 2009, s. 169-200.
- „Anatomia mistica”, Gotyk – kształt i światło. Tomasz Sobecki. Fotografie, red. O. Makowska, A. Orłowska, Kielce 2010.
- „Ukrán és belorusz ikonok lengyelországi gyűjteményekben”, Barokk. Történelem – Irodalom – Művészet, red. S. Brzeziński, K.A. Chmielewska, Warszawa 2010, s. 213-230.
- „Od jedności do wielości, od jakości do ilości. O niektórych aspektach malarstwa ikonowego w Rosji w XVII-XIX w.”, w: Ilość – wielkość – wartość. Materiały z konferencji 11-13 maja 2009 r., red. E. Umińska-Tytoń, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2010, s. 149-164.
- „Niektóre aspekty ikonografii unickiej na terenie Rzeczypospolitej”, w: Śladami unii brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin-Supraśl 2010, s. 495-543.
- „Anatomia mistica on the Tomasz Sobecki photographs”, w: Photography. Gothic Sacrum. Tomasz Sobecki, red. J. M. Grau, Barcelona 2010, s. 2.
- „Anatomía mística. El Gótico en la fotografía de Tomasz Sobecki”, w: Gótico sagrado. Tomasz Sobecki, Barcelona 2010, s. 2-5.
- „Ikony w polskich świątyniach i muzeach. Przegląd problematyki”, Zeszyty Muzeum Warmii i Mazur, 6, 2010, s. 51-72.
- „Maryja w ikonie Bożego Narodzenia. Refleksje w stulecie wydania pierwszej książki Nikołaja Kondakowa Ikonografia Bogomatieri”, w: Bogurodzica. II Międzynarodowe Warsztaty Ikonopisców. Nowica 2010, Warszawa 2010, s. 36-39.
- „Ikona fundacyjno-wotywna z 1678 roku z Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach”, w: Wokół mistycyzmu w sztuce. W piątą rocznicę publicznej prezentacji obrazu El Greco „Ekstaza św. Franciszka”, red. R. Mirończuk, Siedlce 2010, s. 61-84.
- „Przemienienie Pańskie – alegoria Światła Taboru. Ikona z Muzeum Historycznego w Sanoku”, w: „Homo Creator et Receptor Artium. Księga pamiątkowa Księdzu Profesorowi Stanisławowi Kobielusowi ofiarowana”, red. M. Wrześniak, Warszawa 2010, s. 225-236.
- „Dzieje ikony Matki Boskiej Chełmskiej – między wiarą a polityką”, w: „W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa między wiarą a polityką”, t. II, red. A. Szyndler, Częstochowa 2010, s. 15-24.
- „Serge Averintsev. Byzantinologie dans la perspective humaniste”, w: Series Byzantina, t. VIII, Warszawa 2010, s. 283-291.
- „Ofiarowanie NMP. Ikonografia”, Encyklopedia Katolicka, t. 14, Lublin 2010, szp. 395-398.
- „Ofiarowanie Pańskie. Ikonografia”, Encyklopedia Katolicka, t. 14, Lublin 2010, szp. 401-404.
- „Opieki Matka Boża. Ikonografia”, Encyklopedia Katolicka, t. 14, Lublin 2010, szp. 648-651.
- „Pantokrator”, Encyklopedia Katolicka, t. 14, Lublin 2010, szp. 1241-1243.
- „Święci Antoni i Teodozy Pieczerscy w ikonografii cerkiewnej na terenie Podkarpacia”, w: Fides imaginem quaerens. Studia ofiarowane Księdu Profesorowi Ryszardowi Knapińskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Kramiszewska, Lublin 2011, s. 237-250.
- „Podróż Trzech Króli według Thomasa S. Eliota”. Książka towarzysząca wystawie w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, red. J. Pogorzelska, Warszawa 2011, s. 22-25.
- „Dwie ikony fundacyjne Trochima Zachora”, w: Architektura znaczeń. Studia ofiarowane prof. Zbigniewowi Bani w 65. rocznicę urodzin i w 40-lecie pracy dydaktycznej, red. A. S. Czyż, ks. J. Nowiński, M. Wiraszka, Warszawa 2011, s. 302-317.
- „Zarazem dawna i nowa”. Recenzja książki: I. Jazykowa, Oto czynię wszystko nowe. Ikona w XX wieku, przeł. H. Paprocki, Warszawa: „Promic” 2011, Nowe Książki, 11 (2011), s. 32-33.
- „Język artystyczny Kościoła i Cerkwi w I Rzeczypospolitej”. Głos w panelu „Wokół religii i jej języka”, Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. I, red. E.Golachowska, A. Zielińska, Warszawa 2011, s. 35-47.
- „Podwyższenie Krzyża Świętego. W ikonografii”, Encyklopedia Katolicka, t. 15, Lublin 2011, szp. 966-969.
- „Raj. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 16, Lublin 2011, szp. 182-185. a
- „Семинары в Новице. Семінари у Новіци. Warsztaty w Nowicy” (tekst rosyjski, ukraiński i polski), w: Ікони. Ikony, red. K. Jakubowska-Krawczyk, M. Sora, Nowy Sącz 2011.
- „Lex pingendi – lex credendi”, w: Fides ex visu, red. R. Knapiński, A. Kramiszewska, Lublin 2011, s. 37-44.
- „Język napisów na ikonach na terenie Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku a problem identyfikacji etnicznej i wyznaniowej”, w: Naród – Religia – Język. Materiały z konferencji 17-19 maja 2010, red. A. Ceglińska-Gajda, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2011, s. 117-136.
- „Ikony zachodnioruskie na terenie Polski”, w: Dziedzictwo unii brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin-Supraśl 2012, s. 289-328.
- „Mistyka czy mistyfikacja? Kilka uwag o genezie i dziejach kultu Matki Boskiej Bolesnej z Preszporka”, w: Fides ex visu. Okiem mistyka, red. A. Kramiszewska, Lublin 2012, s. 63-78.
- „Aniołowie i Dawid”, wstęp do książki Bizancjum i renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność, red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova i in., Warszawa 2012, s. 11-15 [wersja francuska Les Anges et David, s. 16-20; wersja angielska Angels and David, s. 21-25].
- „Byzance et Renaissance. Quelques remarques sur deux paradigmes de la culture et de l’art”, w: Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność, red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova i in., Warszawa 2012, s. 27-42.
- „Les traditions byzantines dans l’art et la liturgie des nouvelles communautés catholiques”, w: Bizancjum a renesansy. Dialog kultur, dziedzictwo antyku. Tradycja i współczesność, red. M. Janocha, A. Sulikowska, I. Tatarova i in., Warszawa 2012, s. 379-390.
- „Pantokrator z Cefalù”, Biuletyn Duszpasterski. Archidiecezja Warszawska, 3 (20), 2012, s. 61-72.
- „Serafini. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 17, Lublin 2012, szp. 1441-1443.
- „’Sztuka uboga’ versus ‚sztuka bogata’. Dawniej i dziś”, w: Architektura i sztuka kościołów w świetle liturgii. Kościoły ubogie, red. K. Kucza-Kuczyński, Warszawa 2013, s. 37-43.
- „Ikona współczesna – sztuka nieznana”, w: Współczesność – historia nieznana, red. W. Włodarczyk, Warszawa 2013, s. 273-286.
- „Несколько замечаний о методологии исследований истории белорусской иконописи”, w: Гісторычна-археалагічны Зборнік. Нацыянальна Акадэмія Навук Беларусі. Інстытут гисторыі, выпуск 28, Мінск 2013, s. 264-269.
- „Commentaire du cathalogue de l’exposition Sainte Russie. L’art russe des origines à Pierre le Grand”, Series Byzantina, t. XI, Warszawa 2013, s. 75-81.
- „Stworzenie. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 18, Lublin 2013, szp.1103-1106.
- „Chrześcijaństwo we współczesnym świecie – w centrum czy na peryferiach?”, „Prace Komisji Kultury Słowian PAU”, t. X („Kościół a świat współczesny”, red. H. Kowalska-Strus), Kraków 2014, s. 19-26.
- „Pieta z Powroźnika czyli osobliwej historii koncept osobliwy”, w: „ Curiosità, – zjawiska osobliwe w sztuce, literaturze i obyczaju”, red. A. S. Czyż, J. Nowiński, Warszawa 2014, s. 268-277.
- „ Ikonografia świętych ojców ruskiego monastycyzmu”, w: „Rola monasterów w kształtowaniu kultury ukraińskiej w wiekach XI-XX”, red. A. Gronek, A. Nowak, Kraków 2014, s. 27-56.
- „Sztuka sakralna a sztuka religijna”, w: „Sztuka w nowych kościołach”. VI Seminarium Architektura i sztuka kościołów w świetle liturgii. red. K. Kucza-Kuczyński, Warszawa 2014, s. 9-10.
- „Śmierć. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 19, Lublin 2014, szp.267-270.
- „Wniebowstąpienie. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin 2014, szp.820-822.
- „Wniebowzięcie NMP. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. , Lublin 2014, szp.826-828.
- „Zmartwychwstanie Chrystusa. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin 2014, szp. 1452-1456.
- „Zstąpienie Chrystusa do Otchłani. W Ikonografii.”, Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin 2014, szp. 1488-1490.
- „Ikonowe inspiracje Dymitra Grozdewa”, w: „Grozdew Dymitr. Sofia – Białystok – Warszawa. Tożsamość twórcza”, red. M.K. Grozdew, W. Grozdew-Kołacińska, Białystok: „Libra” 2014, s. 9
- „Archipelag Janusza Pasierba”, w: “Eseje o ks. Januszu St. Psierbie. Studia z ikonografii dedykowane jego pamięci”, red. A. S. Czyż, K. Moisan-Jabłońska, Warszawa: Stowarzyszenie Historyków Sztuki 2015, s. 20-33.
- „Ikonoklazm wczoraj i dziś”, w: „Obraz między kultem a lękiem”, red. M. Poprzęcka, Gdynia 2015, s. 15-35.
- „Szestodniew czyli stworzenie świata w ikonografii staroruskiej i rosyjskiej”, w: „Initium sapientiae humilitas. Studia ofiarowane Profesorowi Jakubowi Pokorze z okazji 70. Urodzin”, red. Z, Bania, A.S. Czyż, J. Nowiński, M.M. Olszewska, A. Skrodzka, Warszawa 2015, s. 98-109.
- „Magnificat w ikonografii”, Colloquia litteraria nr 18 (1/2015), s. 29-38 i 97-100.
- „Polonica artistica vaticana. Stan i perspektywy badań”, w „Polak we Włoszech. Włoch w Polsce. Sztuka i Historia”, red. M. Wrześniak, A. Bender, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 15-32.
- „Nike et Notre Dame. À l’occasion du vingtième anniversaire de la mort du père Janusz St. Pasierb”, Series Byzantina, t. XIII, Warszawa 2015, s. 49-60.
- „Po co obrazy w Kościele?” (wersja ang.: „What Does the Church Need Images for?”, w: „ Maria Mater Misericordiae. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie. Czerwiec-październik 2016”, red. P. Krasny, Kraków 2016, s. 63-74.
- „L’enseignement de saint Jean de la Croix sur les images, et les tableaux d’El Greco”, w: „Art in the time of El Greco”, red. K. Witko, Kraków 2016, s. 211-228.
- „Mysterium iniquitatis czyli dziura w moście”, w: „Eseje i noty. Grzech. Obrazy grzechu w sztuce europejskiej od XV do początku XX wieku”, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Gdańsku, red. B. Purc-Stępniak, Gdańsk 2016, s. 21-30.
- „Wiara i kultura. Jak zszyć rozerwane przymierze?”, Warszawskie Studia Teologiczne XXIX/2, 2016, s. 186-198.
- „Program ideowy świątyni Opatrzności Bożej”, w: „Treści ideowe świątyni”. VIII Seminarium Architektura i sztuka kościołów w świetle liturgii, red. K. Kucza-Kuczyński, Warszawa 2016, s. 71-82.
- „Klasztor Ordinis Camaldulensium fundować poslubiliśmy…” [wstęp], w: Kameduli w Warszawie 1641-2016. 375 lat fundacji eremu na Bielanach, red. K. Guttmejer, A.S. Czyż, Warszawa 2016, s.7-9.
- „Cudowne objawienie albo Phoenix quarto redivivus. Чудесне об’явлення або Phoenix quarto redivivus” [wstęp], w: Przywrócona pamięci. Ikona Matki Boskiej Chełmskiej: ikonografia – kult – kontekst społeczny, red. A. Gil, ks. M. Kalinowski, I. Skoczylas, Lublin – Lwów 2016, s. 7-9.
- „De avaritia”, w: SALIGIA. Człowiek w kryzysie, red. K. Koehler, Warszawa 2016, s. 65-75.
- „Trys iliustruotos lietuvių, lenkų ir rusėnų bulės Vatikano apaštališkojoje bibliotekoje”, w: Lietuva – Italija. Šimtmečių ryšiai, red. D. Mitrulevičiutė, Vilnius 2016, s. 595-602.