Motto:
“People with advantages are loathe to believe that they just happen to be people with advantages. They come readily to define themselves as inherently worthy of what they possess; they come to believe themselves ‚naturally’ elite; and, in fact, to imagine their possessions and their privileges as natural extensions of their own elite selves.”
C. Wright Mills, The Power Elite

Preambuła 

Elity są istotną częścią społeczeństw bez względu na kulturę czy ustrój polityczny. Elity podlegają zmianie, ale ich znaczenie i wpływ na różne sfery życia pozostają na wysokim poziomie. Z tego względu analiza elit oraz ich relacji ze społeczeństwem nie ma charakteru elitarystycznego, ale jest współcześnie istotnym celem naukowym. Powstanie Laboratorium w interdyscyplinarnym środowisku ma wypełnić lukę w polskim świecie akademickim. Brakuje w nim bowiem instytucji zajmujących się elitami. Nie prowadzi się również zespołowo podobnych badań.

Zaplecze instytucjonalne

„Laboratorium analiz transformacji elit i inteligencji” jest instytucją usytuowaną na Wydziale „Artes Liberales”. Podstawowym celem badawczym Laboratorium jest analiza elit oraz stworzenie architektury badawczej umożliwiającej tę działalność na profesjonalnym poziomie studiów zaawansowanych. Celem organizacyjnym Laboratorium jest budowanie w interdyscyplinarnym środowisku instytucjonalnego potencjału oraz tworzenie kompetentnego zespołu do zaangażowanego włączania się w sieci międzynarodowej naukowej i badawczej współpracy. Laboratorium realizuje swoje cele zarówno w ramach wewnętrznej struktury, jak i we współpracy z ośrodkami naukowymi w Polsce i zagranicą, szczególnie z instytucjami oraz naukowcami zajmującymi się problematyką elit (kulturalnych, politycznych, społecznych, biznesowych). Laboratorium jest otwarte na współpracę z pracownikami Wydziału oraz naukowcami z kraju i ze świata zajmującymi się zbliżoną problematyką.

Uzasadnienie

Potrzeba stworzenia Laboratorium wynika z potrójnej diagnozy. Po pierwsze, problem badania elit jest uznawany współcześnie za przedsięwzięcie z natury elitarne, w przeciwieństwie do refleksji nad innymi grupami ulokowanymi niżej w hierarchii. To sprawia, że problematyka ta nie jest współcześnie często podejmowana jako osobny przedmiot analiz. Celem Laboratorium jest zatem prowadzenie badań nad elitami z naukowej, interdyscyplinarnej perspektywy i w relacji do innych kategorii społecznych. Jest to szczególnie istotne współcześnie ze względu na istniejące i coraz częściej diagnozowane napięcie między elitami a resztą społeczeństwa. Po drugie, badacze oraz ośrodki zajmujące się problematyką elit pozostają w rozproszeniu. Dotyczy to nie tylko Polski, ale również środowisk międzynarodowych. Celem Laboratorium jest stworzenie platformy wymiany naukowej, badawczej, inicjowanie i nawiązywanie współpracy między badaczami w obrębie współpracy krajowej oraz międzynarodowej. Działalność ta opiera się na założeniu, że badania nad elitami nie muszą oraz nie powinny mieć elitarystycznego charakteru. Po trzecie, przemiany społeczno-gospodarcze (m.in. wynikające z globalizacji, profesjonalizacji, biurokratyzacji, rozwoju nowych form komunikacji) sprawiają, że obserwujemy zjawisko wyłaniania się nowych elit realizujących nowe role oraz przejmujące funkcje społeczne dawnych elit. W tym kontekście ważne jest nie tylko analizowanie tych nowych tendencji, ale również badanie „starych” elit oraz ich reakcji na zachodzące zmiany.

Cele Laboratorium

3.1. Cele badawczo-organizacyjne
Przedmiotem badań realizowanych w ramach laboratorium są szeroko rozumiane elity oraz ich przekształcenia w nowoczesnym systemie-świecie opartym na wiedzy. Badania prowadzone w ramach laboratorium dotyczą zarówno współczesnych elit, jak i perspektywy historyczno-społecznej wyłaniania się, tworzenia oraz transformacji elit. Laboratorium analizuje stan demokracji, społeczeństwa obywatelskiego i przestrzeń kultury w kontekście problematyki elit oraz sposobu i jakości reprezentacji przez elity innych kategorii i grup społecznych. Przedmiotem analiz jest również współpraca i rywalizacja pomiędzy różnymi frakcjami elit oraz jej wynik w postaci efektywności działania instytucji i systemów społecznych. Pracownicy i współpracownicy laboratorium czynnie włączają się w poszukiwanie możliwości współpracy poprzez aplikowanie o granty (krajowe i międzynarodowe), uczestnictwo w wydarzeniach naukowych oraz inicjowanie, organizowanie wydarzeń naukowych: konferencji, seminariów, spotkań, dyskusji. Ponadto Laboratorium staje się platformą współpracy oraz komunikacji między badaczami i badaczkami zajmującymi się bezpośrednio bądź pośrednio tematyką elit. Laboratorium to interdyscyplinarne miejsce spotkań badaczy elit. Ponadto, Laboratorium daje też szansę nabywania i kształtowania nowych kompetencji: umiejętność nawiązywania kontaktów z sieciami pozaakademickimi: biznesowymi, artystycznymi, kulturalnymi. Dzięki temu możliwa będzie skuteczna współpraca z otoczeniem uczelni. Laboratorium zajmuje się również upowszechnianiem rezultatów i komunikowaniem wyników badań w przejrzysty i atrakcyjny sposób.

3.2. Zakres i obszary możliwych badań:
1. Problematyka elit kulturalnych (społecznych, politycznych, gospodarczych), ze szczególnym uwzględnieniem problematyki Europy Środkowo-Wschodniej
2. Inteligencja i jej przekształcenia w Europie Środkowo-Wschodniej
3. Elity globalne (tzw. jet set), narodowe i lokalne
4. Intelektualiści oraz ich społeczne role dawniej oraz współcześnie
5. Profesjonaliści oraz ich światy społeczne
6. Ekskluzywizm, elitaryzm a egalitaryzm
7. Elity i problem reprezentacji
8. Historyczne i współczesne źródła antyelitaryzmu
9. Status, prestiż i szacunek społeczny

3.3. Cele dydaktyczne
Usytuowanie instytucjonalne w środowisku Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego stwarza okazję współpracy interdyscyplinarnym środowisku wydziału oraz z innymi ośrodkami w ramach uczelni, w tym istniejących pracowni, centrów i laboratoriów. Bezpośrednia łączność z Kolegium Artes Liberales daje możliwość powiązania badań naukowych z procesem dydaktycznym na każdym poziomie studiów (licencjackich, magisterskich i doktoranckich). Odbywałoby się to zarówno poprzez (1) zajęcia dedykowane problematyce elit oraz metodologii ich badania (oferowane zarówno przez osoby związane z laboratorium, jak i współpracujących zagranicznych i krajowych badawczy), jak również (2) włączania studentów w realizowane projekty badawcze oraz (3) zapewnianie zajęć, które byłby oferowane dla ścieżki społecznej na studiach II stopnia oraz bloków społecznych na studiach I stopnia na kierunku artes liberales. W efekcie studenci będą mieli okazję  wziąć udział planowaniu i realizacji badań. Zajęcia mogą być również pomocne dla osób piszących pracę dyplomową. Możliwe jest bowiem pisanie pracy magisterskiej (doktorskiej) z omawianej problematyki pod kierunkiem osób tworzących laboratorium.

Wydarzenie

Inauguracja działalności Laboratorium miała miejsce w ramach konferencji Class(less) Society and Recognition Gap (18–19 marca 2021 r.), współorganizowanej przez Wydział „Artes Liberales” i Wydział Socjologii UW.