W takim właśnie duchu w październiku 2015 roku odbyło się w Kolegium Artes Liberales pierwsze spotkanie „świata humanistyki” i „świata praktyki”.

Dyskusja toczyła się m. in. na następujące tematy:

• co i jak powinniśmy zmienić zarówno w nauczaniu, jak i praktyce życia publicznego i gospodarczego, żeby wykorzystać twórczą wyobraźnię utalentowanych Polaków, a nie podziwiać sukcesy Polaków-innowatorów osiągane gdzieś w świecie i tam też wykorzystywane?
• jak wykorzystywać nowe technologie w kształceniu i kształtowaniu młodych ludzi? Czy klasyczne nauczanie oparte na relacji mistrz-uczeń nie ma już racji bytu?
• czy rzeczywiście jest tak, że świat praktyki poszukuje wyłącznie specjalistów, a nie wszechstronnych, potrafiących myśleć ludzi z wyobraźnią, którzy zdolni byliby dostrzec potrzeby współczesnego człowieka i zaproponować ich zaspokojenie? Czy wobec powszechnego oczekiwania kreatywności powinniśmy porzucać humanistykę (tj. np. Japończycy) dla dziedzin wyłącznie aplikacyjnych? Czy współczesna korporacja nie potrzebuje humanistów rozumiejących człowieka?
• co powinniśmy zrobić, żeby nasze wspólne – bo przecież pochodzące z naszych podatków – inwestycje w szkolnictwo wyższe zwracały się w postaci elit zdolnych kierować państwem i przedsiębiorstwami oraz zdolnych wprowadzić Polskę do grona światowych innowatorów? Jak połączyć kształcenie i formowanie młodych ludzi na uniwersytecie z przygotowaniem do funkcjonowania w sferze praktycznej?

Inspirująca wymiana poglądów doprowadziła m. in. do następujących konkluzji:

• na rynku pracy poszukuje się nie tylko osób dysponujących „twardą wiedzą”. Od menedżerów średniego i wysokiego stopnia wymaga się umiejętności takich, jak zdolność krytycznego i strategicznego myślenia, gotowość do ciągłego uczenia się i doskonalenia, zdolność do pracy w grupie, komunikatywność oraz kreatywność. Te umiejętności stymuluje właśnie kształcenie z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Innowacyjność nie ogranicza się tylko do rozwoju nowych technologii. Każde działanie zmieniające obecny stan rzeczy, usprawniające go i otwierające nowe możliwości – jest innowacyjne. W tworzeniu warunków przyjaznych dla innowacyjności konieczne są tolerancja i pozostawianie przestrzeni na popełnianie błędów.
• system szkolnictwa na poziomie podstawowym i średnim w Polsce nie sprzyja poszukiwaniu i rozwojowi talentów młodych ludzi. Decydując się na studia nie stają wobec znacząco wyższych wymagań. Uniwersytety w konkurencyjnej walce o studentów zaniżają warunki zdobycia dyplomów, a absolwenci wobec największych swych życiowych wyzwań stają dopiero w pierwszej pracy.
• niezbędna jest obrona idei uniwersytetu rozumianego jako autonomiczna wspólnota ludzi wolnych. Uniwersytet – a szczególnie kierunki humanistyczne – powinny dostosować się do dynamicznie zmieniających się realiów rynku pracy.
• Wydział Artes Liberales – pozostając w swoistej „kontrze” do całego niewydolnego systemu szkolnictwa wyższego – musi pozostać wydziałem elitarnym, utrzymującym najwyższy poziom kształcenia i rygorystyczne wymogi dotyczące kształtowania postaw młodych ludzi. Poprzez zgranie efektów kształcenia z faktycznymi potrzebami rynku i całego społeczeństwa – potrzebami powstania nowych elit mogących pokierować rozwojem gospodarki i całej Polski w przyszłości – możliwe jest zdobycie i utrzymanie renomy Wydziału w „świecie praktyki”. A to będzie miało już samo w sobie moc tworzenia popytu na absolwentów Wydziału.
• obie strony, to jest zarówno „świat humanistyki”, jak i „świat praktyki” spotykają się z podobnymi problemami. Są to przede wszystkim kwestie natury systemowej – regulacji prawnych („państwo polskie jest przeciwko biznesowi i nauce”) i skomplikowanych procedur biurokratycznych, tworzonych z pozycji braku zaufania państwa do naukowców i przedsiębiorców. Ale są też problemy wewnętrzne, z którymi borykają się oba środowiska. Innowacyjność, kreatywność i wolność stają się często jedynie pustymi hasłami, którym zaprzecza się w praktyce. Dodatkowo, źle pojęta rywalizacja między przełożonymi a podwładnymi sprawia, że ci pierwsi preferują pracowników posłusznych i nie wybijających się.
• w kontekście faktycznego braku dialogu między oboma środowiskami podkreślono ogromną rolę zbudowania autentycznie funkcjonujących kanałów komunikacji. Zbyt często kontakt obu stron sprowadza się do narzuconych odgórnymi regulacjami spotkań, stanowiących obopólne utrapienie. Świat humanistyki rzadko chce mieć – a jeszcze rzadziej ma – rzetelny wgląd w otoczenie gospodarcze. Tymczasem coraz bardziej go potrzebuje, gdyż to aplikowalność lub też employability stanowi warunek konieczny jego przetrwania. Z kolei otoczeniu gospodarczemu – choćby nawet poszukiwało ono absolwentów kierunków humanistycznych – także brakuje odpowiedniego dostępu, gdyż kontakt z biurem karier uniwersytetu to „koszmar”.
• zwrócono uwagę na położenie w procesie edukacyjnym nacisku na budowanie umiejętności rozwiązywania problemów w pracy zespołowej. Dobrze wykształceni indywidualiści z przesadnym mniemaniem o sobie, niezdolni do pracy zespołowej mają nikłe szanse na rozwój kariery w praktyce gospodarczej.
• Wydział ze swoją misją kształcenia obywateli przyszłości winien poszukiwać i poszerzać grono „sprzymierzeńców” i „ambasadorów” zarówno pośród innych uniwersytetów, jak i w otoczeniu gospodarczym i społecznym. Upowszechnienie wiedzy i informacji o tej elitarnej jednostce edukacyjnej zwiększa możliwość zainteresowania „świata praktyki” jej absolwentami.

Wypełniając postulat pierwszego „spotkania światów”, aby kontynuować dialog w poszukiwaniu innowacyjnych, odpowiadających potrzebom współczesności modeli kształcenia, w grudniu 2016 roku odbyło się drugie spotkanie „świata humanistyki” i „świata praktyki”.

Zmieniający się na naszych oczach świat obnaża dojmujący brak społecznej empatii wśród elit świata zachodniego. Mechanizmy demokracji prędzej czy później dopuszczają do głosu tych, o których zapomniano. Podjęto więc dyskusję, w jaki sposób możemy w młodych ludziach wykształcać społeczną wrażliwość? Czy wystarczy tylko większy nacisk położyć w programach edukacyjnych na nauki społeczne dające szanse na rozumienie reguł wspólnego życia? Czy powinniśmy i ewentualnie w jaki sposób połączyć wysiłki w celu wykształcenia nowych elit wrażliwych społecznie?

Dyskusja doprowadziła m. in. do następujących konkluzji:

• interdyscyplinarność sprawdza się w praktyce. Najbardziej poszukiwane obecnie przez pracodawców są umiejętności pracy zespołowej, w tym intelektualnej pracy zespołowej, umiejętności zarządzania relacjami w zespole, umiejętności dialogu, debaty i prezentacji, umiejętności precyzyjnego formułowania problemów i samodzielnego poszukiwania wiedzy oraz elastyczność intelektualna i zawodowa kandydatów do pracy, przy czym nie chodzi o łatwość zmiany zatrudnienia, a bardziej o umiejętności adaptacyjne i otwartość na zmieniające się wyzwania.
• w wyzwaniach programowych Kolegium dominuje odniesienie do tradycji i dziedzictwa. Tymczasem w dobie gwałtownych i szybkich zmian potrzebne byłoby większe zwrócenie się ku teraźniejszości i przyszłości. W wielu miejscach na świecie trwają badania i prace nad sztuczną inteligencją. Ciągle bez odpowiedzi pozostaje jednak pytanie o miejsce człowieka w nowej rzeczywistości. W doskonaleniu programów nauczania niezbędne jest położenie nacisku na kwestie etyczne. Zredefiniować będą musiały się też dotychczasowe dyscypliny nauki, dla przykładu ekonomia, której podstawa programowa nie uwzględnia zmian w realnym świecie.
• szybkość zmian zachodzących we współczesnym świecie powoduje, że każdy zawód jest dziś tymczasowy. We wszystkich sektorach liczy się krytyczne myślenie, empatia i umiejętność słuchania i rozumienia świata.
• istnieje wielka potrzeba kształcenia bardziej „kompletnego”, zwracającego uwagę na moralność i etykę, aby uniknąć ryzyka powrotu złych idei, które nie sprawdziły się w praktyce. To, czego dziś brakuje liderom to kręgosłupa moralnego, odpornego na przemijające koniunktury. Umiejętność rozpoznania tego, co dobre i odróżnienia od tego, co złe, jawi się jako kluczowa kompetencja.
• grono „mędrców” doradzających Wydziałowi i Kolegium powinno spotykać się częściej i podejmować tematy bardziej szczegółowe, tak aby tworzyć przedstawicielom „świata praktyki” możliwość bycia ambasadorami Wydziału.

Postulat ten wraz z doświadczeniem ważności i pożyteczności rady ludzi z zewnętrznego otoczenia, podzielających poczucie odpowiedzialności za przyszłość społeczeństwa, stały się przyczyną przekształcenia spotkań „światów” w Consilium, doradzające Wydziałowi i Kolegium w jego działalności.

Udział w nim jest zobowiązaniem moralnym, a nie prawnym, wspierania Kolegium we wszystkich wymiarach, które w zgodnej opinii uznajemy za ważne. Odpowiedzialność za skutki przyjęcia lub odrzucenia wskazówek Consilium pozostaje wyłącznie po stronie kierownictwa Wydziału i Kolegium.

20 grudnia 2021 r.

Po dłuższym oczekiwaniu na możliwość fizycznego spotkania się, wobec ciągle niepewnej sytuacji pandemicznej Consilium spotkało się z władzami Wydziału w sposób zdalny.

M.Wiśniewska przedstawiła p. Roberta Krzaka, nowego członka Consilium, który opowiedział o swojej dotychczasowej praktyce zawodowej i zadeklarował współpracę z Consilium i wspieranie Wydziału.

Prof. Jerzy Axer przedstawił sytuację Wydziału i Kolegium Artes Liberales w kontekście funkcjonowania całego Uniwersytetu Warszawskiego w końcowej fazie wdrażania reformy szkolnictwa wyższego, zapoczątkowanej przez Premiera Jarosława Gowina.

Rezultaty wdrożonych reform nie są jasne. Zniesienie autonomii wydziałów, zmniejszenie zakresu ich suwerenności, wprowadzenie nowych struktur organizacyjnych, odpowiedzialnych za określone wycinki działalności uniwersytetu (dydaktyka, szkoły doktorskie, dyscypliny naukowe, itp.) sprawia, że zarządzanie całością jest trudne i nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Jakość kształcenia podlega jednostronnym ocenom, wynikającym głównie z ankiet studentów. Nie ma miejsca na innowacje, które podnosiłyby poziom edukacji.

Środowisko „artes liberales” działa, opierając się na obowiązujących rozwiązaniach prawnych. Kolegium Artes Liberales pozostało jedyną taką jednostką edukacyjną w Polsce, choć są próby „podróbek”.

W sytuacji niemożności bezpośredniego  kształcenia doktorantów, a jedynie poprzez autonomiczne szkoły doktorskie, otwartą kwestią pozostaje kształcenie kadry akademickiej najwyższej jakości. Zasoby finansowe Fundacji „Instytut Artes Liberales” nie pozwalają na zaprojektowanie nowego programu kształcenia kadr.

Dziekan Wydziału, prof. Robert A. Sucharski  wskazał, że jesteśmy ciągle na rozdrożu – stare rozwiązania już nie działają, a nowe nie przynoszą jeszcze efektów.

W dyskusji zarysowały się następujące komentarze i postulaty:

1. W zmieniającym się świecie, w którym szybkim zmianom ulegają też oczekiwania w zakresie kompetencji pracowników, kształcenie w duchu artes liberales, kształcenie interdyscyplinarne, zwiększa szanse absolwentów na dobre miejsca na rynku pracy, dzięki uformowanej w nich otwartości oraz kompetencjom humanistycznym, pozwalającym efektywnie pracować w zróżnicowanych zespołach i nad zróżnicowanymi zagadnieniami (M. Witucki).
2. Konieczna jest praca nad upowszechnieniem znajomości pojęcia artes liberales oraz istoty kształcenia w duchu artes liberales, szczególnie w środowiskach biznesowych, które coraz częściej poszukiwać będą ludzi zdolnych do szybkiej adaptacji do nowych warunków i zmiany zawodów. Skuteczny biznes coraz bardziej poszukiwać będzie ludzi zdolnych zrozumieć konsumenta oraz motywy jego wyborów (R. Nowakowski).
3. Badania rynku pracy wskazują, że w 2030 roku, 70 procent decyzji o przyjęciu pracownika uzależnione będzie od tzw. soft skills kandydatów, umożliwiających im współpracę z innymi ludźmi (R. Krzak).
4. Kształcenie i formowanie młodych ludzi w okresie studiowania nie powinno pomijać wątku „ścisłego” – matematyki, logiki, zdolności analitycznego myślenia. Połączenie tych umiejętności z „human skills” stworzy szanse na nieustanny rozwój, innowacyjność i poprawę tego, co robią (R. Szwed).
5. Nowy sposób kształcenia doktorantów budzi niepokój o jakość i w rezultacie ich przydatność dla nauki i świata praktyki. Wskazano na rozwiązania zagraniczne, np. holenderskie (R. Nowakowski), angielskie (J. Axer), mogące stanowić inspirację do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań w Polsce.
6. Zapewnienie środków finansowych na innowacyjne projekty edukacyjne – zwracano uwagę na wykorzystanie środków europejskich. UW zdobywa połowę środków zdobywanych przez polskie uniwersytety, ale i tak plasuje go to na końcu europejskiej stawki. Podkreślono znaczenie organizacji systemu zdobywania grantów z wykorzystaniem wyspecjalizowanych jednostek, wspieranych merytorycznie przez naukowców (R. Szwed).

Spotkanie podsumował prof. J. Axer dziękując za inspirującą dyskusję oraz składając życzenia z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku.

Wobec braku realnych perspektyw zakończenia pandemii, uznano, że Consilium spotykać się będzie częściej z sposób zdalny.

25 kwietnia 2018 r.

Konferencję otworzył Dziekan Wydziału, prof. R. Sucharski, który wyraził zadowolenie z kolejnego spotkania oraz podziękował członkom Consilium, którzy włączali się w życie Wydziału:

• panom R. Nowakowskiemu, R. Wieczorkowi oraz R. Szwedowi, którzy uczestniczyli w dorocznej konferencji dla nowych studentów Wydziału „Artes Liberales” w Gardzienicach,
• panu R. Nowakowskiemu, który uczestniczył w zajęciach ze studentami z przedmiotu Sztuka Pracy Naukowej.

Poinformował też o uzyskaniu przez Wydział w 2017 r. najwyższej, możliwej oceny A+ w procesie ewaluacji parametrycznej jednostek naukowych, który przeprowadzany jest co 4 lata przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych. Podkreślił, że na ocenę Wydziału bez wątpienia wpływ miała współpraca z Consilium, umożliwiająca otwarcie środowiska akademickiego na problemy otaczającego świata.

Prof. J. Axer przedstawił główne założenia reformy szkolnictwa wyższego ujęte w projekcie ustawy zwanej Konstytucją dla nauki, kładąc nacisk na:

• autonomię organizacyjną uczelni – strukturę organizacyjną ma określać statut, uchwalany przez samą uczelnię,
• powoływanie Rady uczelni – ciała konsultacyjnego, w którym zasiadają osoby z zewnątrz; wybór do tych rad nie jest jawnie polityczny;
• władzę wykonawczą skoncentrowaną w rękach rektora;
• nie zmienione w stosunku do lat poprzednich środki finansowe, przeznaczone na naukę,
• utrzymanie sytuacji, w której system finansowania nauki i szkolnictwa wyższego „nie widzi” interdyscyplinarności.

Z subiektywnej perspektywy Wydziału, w sytuacji, w której nie znany jest ostateczny kształt ustawy, najważniejsze jest zagwarantowanie w systemie szkolnictwa wyższego miejsca na kształcenie interdyscyplinarne.

W trakcie prac i konsultacji nad projektami ustawy, władze Wydziału podjęły działania, aby przekonać projektodawców o wartości kształcenia interdyscyplinarnego dla współczesnego rynku pracy.

W tym miejscu wyraził podziękowanie dla p. M. Wituckiego, który uczestniczył w konferencji z udziałem Min. J. Gowina, poświęconej doskonałości kształcenia interdyscyplinarnego, przedstawiając oczekiwania i prognozy rozwoju rynku pracy w Polsce i na świecie.

Szkolnictwo wyższe i nauka polska wymagają zmian. Zaproponowane kierunki reformy wzorują się na rozwiązaniach w innych krajach, które zajmują wysokie pozycje w światowych rankingach wyższych uczelni.

Największym zagrożeniem dla reformy jest opór samego środowiska akademickiego przed wprowadzeniem zmian, które są de facto fakultatywne i zależą od samych uczelni. Dzisiaj uniwersytet jest konfederacją wydziałów z silnymi, autonomicznymi środowiskami lokalnymi.

Wprowadzenie zmian proponowanych przez ustawę autonomię tę narusza, nie poprawiając ani motywacji, ani finansów.

W uzupełnieniu prof. M. Wąsowicz stwierdził, że ogląd projektowanych zmian z zewnątrz może pomóc odkryć szanse reformy, których środowisko nie uświadamia sobie. Podkreślił, że ukrytą pułapką reformy jest parametryzacja według dyscyplin naukowych i jednoczesne pozostawienie dowolności co do kształtu struktury organizacyjnej uczelni. Już na obecnym etapie dyskusji zarysowują się różne koncepcje uczelni w Polsce.

W Uniwersytecie Warszawskim toczą się dyskusje nad przyszłym kształtem Uczelni. Biorą w nich udział jednak tylko „starsi”, a „młodsi” dystansują się, pozostawiając sprawy swojemu biegowi. Studenci i młodzi pracownicy nauki traktują swój pobyt na Uniwersytecie jako tymczasowy, do czasu znalezienia lepszej posady.

Wypowiedzi te zainicjowały dyskusję, w której stwierdzono m. in.:

• obraz rzeczywistości akademickiej jest dużo ciemniejszy, ze względu na otoczenie społeczne, które z jednej strony domaga się zwiększenia kontroli nad systemem szkolnictwa, a z drugiej strony nie dostrzega i nie komentuje tego, w którą stronę idą zmiany. Presja społeczna jest nieodczuwalna. Słyszalne są tylko głosy przeciwne zmianom. Dla środowiska Artes Liberales najważniejszym punktem odniesienia powinien być ogląd zewnętrzny.
• Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Publicznych popiera ustawę, gdyż ta daje większą władzę rektorom. Ale istnieje obawa, że choć ustawa będzie dobra, to pozostanie nie urzeczywistniona. Środowisko Artes Liberales ma swoje osiągnięcia. Potrzeba tylko reklamy i promocji tego, co robimy, aby zyskać szerszą społeczną akceptację.
• istnieje pilna potrzeba poprawy komunikacji Wydziału „Artes Liberales” z otoczeniem zewnętrznym. Popularyzacja naszych celów i osiągnięć może być najlepszą formą samoobrony przed niewiedzą posłów. Podobnie jak konieczność dialogu ze stowarzyszeniami pracodawców, którzy są „odbiorcami” naszych absolwentów. To ich głos wskazujący na potrzebę kształcenia interdyscyplinarnego może być decydujący przy podejmowaniu ostatecznych decyzji co do przyszłego kształtu systemu szkolnictwa wyższego w Polsce.
• największym problemem i zagrożeniem dla reformy szkolnictwa wyższego paradoksalnie nie są politycy, ale samo środowisko akademickie. Zasugerowano, aby obrać drogę trudną, ale najprostszą, to jest pozyskać „masę krytyczną” zwolenników reformy w samym Uniwersytecie. Potrzebny jest lider zmian, który nie tylko przygotuje ich racjonalny projekt, ale zbuduje sojusze na ich rzecz.
• społeczeństwo nie interesuje się reformą szkolnictwa wyższego. Z zewnątrz trudno zorientować się, jak wygląda  governance na uczelniach. W środowisku akademickim każdy „ciągnie swoją kołdrę”. Wyraźna jest potrzeba przywództwa wskazującego kierunek i budującego „masę krytyczną” zwolenników zmian.

Wobec takiej sytuacji należałoby wzmocnić społeczną rozpoznawalność Wydziału „Artes Liberales” i tego wszystkiego, co tu robimy w zakresie zarówno nauki, jak i dydaktyki. Stabilność i myślenie o przyszłości to wartości środowiska artes liberales, które są tak samo ważne dla całego społeczeństwa.

• wskazano na potrzebę śledzenia stanu ustawy na poszczególnych etapach legislacji i bieżące reagowanie na zmiany wprowadzane przez polityków. Praktyka pokazuje, że udaje się odwrócić próby zniekształcania reform pod wpływem partykularnych interesów różnego rodzaju lobbystów.
• zwrócono uwagę na znaczenie lobbingu studentów artes liberales, jako doświadczających bezpośrednio zarówno obecną, jak i przyszłą sytuację w szkolnictwie. Wskazała na znaczenie mediów społecznościowych w budowaniu lojalności studentów i absolwentów do Wydziału.

Na zakończenie spotkania Deklarację przynależności do Consilium podpisali p. Tatiana Oszmańska oraz p. Paweł Dangel.

„Uniwersytet ma nie tylko utrzymywać w narodzie nauki i umiejętności w takim stopniu, na jakim już w świecie uczonym stanęły, ale nadto doskonalić je, rozkrzewiać i teorię ich do użytku społeczności zastosowywać”.
(z Deklaracji Założycielskiej Uniwersytetu Warszawskiego z 1816 roku)

W poczuciu odpowiedzialności za wykonanie zadania wypływającego z misji oraz za społeczeństwo, w którym żyjemy, zdając sobie sprawę z konieczności nieustannego ulepszania i dostosowywania naszych działań do zmieniających się oczekiwań szeroko rozumianego otoczenia zewnętrznego, dla którego kształcimy i formujemy młodych ludzi,

powołujemy Consilium,

jako zebranie osób dobrowolnie, moralnie zobowiązujących się do doradzania i wspierania Wydziału i Kolegium „Artes Liberales”.

W dążeniu do jak najlepszego wykonania naszej powinności, rady Consilium będziemy traktować jako ważne wskazówki dla naszej pracy.

Wyrażamy wdzięczność wszystkim, którzy niniejszym swoim podpisem składają deklarację przynależności do Consilium i gotowości służenia Wydziałowi i Kolegium swoją radą i wsparciem.

Dr hab. Robert A. Sucharski, prof. UW
Dziekan Wydziału „Artes Liberales”

prof. dr hab. Jerzy Axer
Dyrektor Kolegium Artes Liberales

Warszawa, 7 grudnia 2016 roku.